Verliezen we de strijd tegen ontoegankelijkheid?

Ik ga je geen eenvoudige stappen naar een digitaal toegankelijke organisatie beloven. Die zijn er namelijk niet. Ik ga jou, de toegankelijkheidsstrijder van de organisatie, handvatten geven waarmee je het het veelkoppige monster van de slecht toegankelijke organisatie voor jezelf deels tembaar kunt maken.

Ontoegankelijkheid: Wicked problem!

Ik spreek wekelijks medewerkers van minstens vijf verschillende gemeenten die aan digitale toegankelijkheid werken. Sinds vorig jaar merk ik een verandering bij een deel hiervan. Ze hebben zich jarenlang hard gemaakt voor de verbetering van de digitale toegankelijkheid van hun organisatie. In 2020, met de invoering van de wettelijke toegankelijkheidsverplichting, kreeg het thema digitale toegankelijkheid prachtige vleugels. Aandacht van de media betekent vaak ook aandacht van het management. Eindelijk leek het dan te gebeuren: Nederlandse overheden gingen digitaal toegankelijk worden. Drie en een half jaar later blijkt de praktijk weerbarstig te zijn. Ontoegankelijkheid is een wicked problem. En dat veroorzaakt de verandering die ik bij toegankelijkheidsspecialisten van diverse overheden opmerk: De rek is er een beetje uit. De frisse moed van vier jaar geleden is in veel gevallen verdwenen, ook al zit Europese wetgeving mee, zijn er meer dan genoeg themabijeenkomsten en steekt het ministerie regelmatig even de neus om de hoek van de deur.

Het is natuurlijk niet gek, dat de rek eruit gaat. Jij maakt je al jaren hard voor de digitale toegankelijkheid van jouw organisatie, maar je inspanningen hebben maar beperkt het gewenste effect voor inwoners. Tot overmaat van ramp zit “jouw” Dashboard DigiToegankelijk ook nog vol met D-tjes en C-tjes. Terwijl je naar het dashboard kijkt, verrassen je collega’s je met weer een nieuwe website. De horizon van een digitaal toegankelijke organisatie is uit het zicht geraakt.

Daar zijn verschillende oorzaken voor aan te wijzen, meestal organisatorisch. We hebben het niet goed genoeg geregeld met zijn allen. Onvoldoende mensen moeten met te weinig geld en nauwelijks mandaat een forse klus klaren. Het gaat over complexe issues. Die spelen bij veel meer dan die ene corporate website. Je hebt meerdere collega’s en externe partners nodig om ze op te lossen. Ga er maar aan staan.

Daarom is het belangrijk dat je voor jezelf de uitdaging begrenst, zodat ze weer overzichtelijk wordt en bovenal plezierig om aan te werken. Ik zet drie manieren op een rij die kunnen helpen.

1. Accepteer

Wanneer dat waar je naar streeft telkens maar niet lukt, leidt dat tot frustratie, wat vervolgens tot stress en minder werkplezier leidt. Als je dit bij jezelf merkt, accepteer dan dat je het perfecte plaatje in je hoofd niet voor elkaar gaat krijgen. Nee, het gaat je niet lukken om al je collega’s net zo enthousiast over digitale toegankelijkheid te krijgen als jij bent. Toegankelijkheid is “slechts” één van de vele belangrijke onderwerpen voor jouw organisatie. Het gaat je ook niet lukken om in je eentje ieder jaar vijftien toegankelijkheidsaudits te organiseren. Laat staan dat je alle issues die daarin geconstateerd worden kunt oplossen. Accepteer dat. Wees voor jezelf heel realistisch over wat mogelijk is. Werk je parttime, heb je diverse taken en is één daarvan “verantwoordelijk zijn voor digitale toegankelijkheid” in een landschap van twintig websites een handjevol apps? Erken dan de onvolkomenheid van de situatie.

2. Prioriteer

Je omarmt inmiddels dat het resultaat van je inspanningen niet de volledige digitale toegankelijkheid van je organisatie gaat zijn. Het is nu belangrijk dat je voor jezelf duidelijk krijgt wat je wél wil bereiken. Orden deze doelen dan op hun belangrijkheid en urgentie. Deze afweging doe je niet op basis van persoonlijke voorkeur. Je gebruikt de doelen van de organisatie als meetlat voor je ordening. Is bijvoorbeeld strategisch vastgelegd dat alle afspraken voor de balie digitaal gemaakt moeten worden, dan verdient toegankelijkheid van online afspraken maken prioriteit. De optelsom van de strategische keuze en het feit dat veel inwoners het gebruiken is dan de verantwoording hiervoor. Maak voor het komende jaar een geprioriteerd plan voor alle activiteiten rondom digitale toegankelijkheid.

Wees realistisch over wat mogelijk is en laat voldoende ruimte voor het te verwachten onverwachte. Nogmaals, wees realistisch.

3. Valideer

Het is belangrijk dat niet alleen jij tevreden bent over je prioritering. Presenteer je prioritering en bijbehorende planning aan je manager(s). Door je prioritering te valideren, zorg je ervoor dat je je tijd aan de juiste dingen besteed. Je bereikt zo ook dat jullie dezelfde verwachtingen hebben over wat er wanneer gaat gebeuren. Daarmee leg je impliciet vast dat je NEE tegen andere ontwikkelingen zegt, zolang deze niet ook gevalideerd zijn. Tot slot kan het management je helpen om de middelen te krijgen die je nodig hebt om je taken uit te voeren. Laat bij het begin al duidelijk weten wat je nodig hebt. Dit betekent namelijk dat de klus niet lukt, als je die middelen niet krijgt.

Dat laatste is belangrijk. Wees duidelijk over wat voorwaardelijk is om het door jou geprioriteerde stukje digitale toegankelijkheid te laten slagen (tijd, geld, bestuurlijke dekking). Voorwaardelijk mag dan ook echt betekenen: "Zolang die voorwaarden niet op orde zijn, kan ik helaas nog niet beginnen."

Deze manier van werken leidt tot structurele, zichtbare resultaten. Je laat ermee zien dat je een realistische kijk op de mogelijkheden hebt en de regie voert over het complexe thema digitale toegankelijkheid in jouw organisatie. Je laat ook zien dat je jezelf en het thema serieus neemt.

Leg vast wat je hebt bereikt en maak zichtbaar wat de meerwaarde is van de toegenomen digitale toegankelijkheid. Dat helpt je het thema steeds iets meer tot een algemeen geaccepteerde standaard te maken. Uiteraard verlies je daarbij punt 1 niet uit het oog ;-).